Голас дзікай прыроды

Тым, хто вядзе палявыя даследаванні на Палессі, патрэбныя вытрымка і цярпенне. Гэта край дзікай прыроды ў найвышэйшай ступені: пераважна балоцісты ландшафт, па плошчы роўны палове Германіі, цягнецца ад Польшчы праз Беларусь і Украіну да Расіі. Непарушаныя рэкі вольна плывуць праз мазаіку поймавых лясоў, балотаў, багнавых азёр і паплавоў, заліваючы ваколіцы на многія кіламетры падчас вясновай паводкі. Такія вялікія прыродныя комплексы ў іншых частках Еўропы ў большасці саступілі месца сельскагаспадарчым угоддзям. Вільготныя і топкія мясціны на Палессі цяжкапраходныя. Пакуль нашы калегі павольна брыдуць па балотах, шукаючы рэдкіх драпежных птушак, такіх як вялікі арлец, альбо усталёўваюць фотапасткі для вывучэння воўка ці рысі, раі камароў і іншых насякомых нязменна суправаджаюць іх.

Адна з найважнейшых задач нашай працы на Палессі – вызначыць тэрыторыі, якія патрабуюць аховы. Лепшае разуменне таго, дзе ёсць прабелы і якія месцы важныя для захавання відаў альбо біятопаў, дапамагае нам абгрунтоўваць пашырэнне існуючых альбо абвяшчэне новых ахоўных тэрыторый. Біяразнастайнасць і наяўнасць відаў, што знаходзяцца пад асабліва строгай аховай – найважнейшыя крытэрыі вызначэння такіх тэрыторый.

Аднак даследаванні папуляцый звычайна патрабуюць вельмі шмат часу. Акрамя таго, начныя жывёлы, такія як насякомыя альбо кажаны, якіх цяжка знайсці, часта застаюцца па-за ўвагай, хоць яны часта маюць высокі ахоўны статус. Вывучэнне дробных жывёл, такіх як кажаны, грызуны і насякомыя, традыцыйнымі метадамі патрабуе шмат часу, намаганняў, цярпення і фінансавых рэсурсаў. Таму на Палессі мы звярнуліся да новага перспектыўнага інструмента вывучэння біяразнастайнасці – акустычнага маніторынгу. Цяпер дзясяткі відаў фаўны можна ідэнтыфікаваць пры дапамозе гуказапісу.

Падчас самага маштабнага на сёння сістэматычнага даследавання разнастайнасці відаў на украінскім і беларускім Палессі мы два гады запар вялі пасіўны акустычны маніторынг. Мы запісвалі кажаноў, птушак, дробных сысуноў, конікаў і нават некаторых буйных сысуноў на плошчы каля 50.000 квадратных кіламетраў. На гэтай тэрыторыі прылады для гуказапісу ўсталёўваліся ў 500 месцах – на чатыры дні і чатыры ночы ў кожным. Гукі прыроды запісваліся ўдзень і ўначы, у лясным гушчары і на балотных абшарах, у радыюсе 100 метраў вакол прылады.

У выніку даследавання мы зрабілі каля трох мільёнаў запісаў, якія ўтрымліваюць каля паўмільёна гукаў жывёл. Каб аддзяліць іх ад іншых прыродных шумоў і ідэнтыфікаваць “уручную”, спатрэбіліся б гады. Але нашы партнёры з Брытанскага траста па арніталогіі распрацавалі аўтаматычны гукавы класіфікатар. Падобна да вядомага мабільнага дадатку Shazam, здольнага вызначыць музычны твор па невялікім фрагменце, новы класіфікатар можа суадносіць гук з пэўным біялагічным відам. Машынны алгарытм аналізуе спектраграму – візуальны вобраз запісу, а потым шукае заканамернасці і выдае інфармацыю пра характарыстыкі запісанага гуку.

Такім чынам мы зараз можам аўтаматычны класіфікаваць больш як 50 відаў кажаноў, птушак, насякомых і дробных сысуноў, прычым некалькі з іх могуць быць запісаны адначасова. Каб пераканацца ў слушнасці вынікаў, спецыялісты правяраюць іх уручную і пры неабходнасці ўдасканальваюць алгарытм класіфікацыі.

Дадатковая перавага такога метаду – яго неінвазіўны характар. Жывёл не даводзіцца лавіць сеткамі, каб ідэнтыфікаваць уручную. У дадатак, акустычны маніторынг эканамічны і дазваляе запісваць розныя групы жывёл адначасова. Такім чынам, вялікі аб’ём дадзеных можна атрымаць за кароткі прамежак часу, у параўнанні з традыцыйнымі метадамі.

Галоўныя мэты акустычнага маніторынгу – сістэматычнае картаграфаванне відаў па ўсёй тэрыторыі Палесся, вызначэнне тэрыторый, асабліва важных для розных відаў, і тэрыторый высокай прыродаахоўнай каштоўнасці, ацэнка антрапагеннага ўздзеяння на біяразнастайнасць. Пералік вызначаных відаў таксама служыць для абгрунтавання прапаноў па пашырэнні ахоўных тэрыторый.