Водны шлях E40

Згодна з праектам, гэты водны шлях мусіць звязаць Балтыйскае і Чорнае моры. Калі задумка ўвасобіцца,  гэта татальна зменіць выгляд адной з апошніх у Еўропе натуральных рэк – Прыпяці. Ідэю воднага шляху E40 прапанавалі прадстаўнікі Беларусі, Польшчы і Украіны. Для прасоўвання ініцыятывы ў 2013 годзе быў заснаваны спецыяльны камітэт. Калі ў яго атрымаецца рэалізаваць сваю місію, ландшафты і дзікая прырода Палесся катастрафічна зменяцца: E40 разрэжа на дзве часткі ахоўныя тэрыторыі і парушыць натуральныя сувязі ўнутры папуляцый важных відаў раслін і жывёл. Праз спраставанне Прыпяці шматлікія меандры і вялікія тэрыторыі поймаў могуць высахнуць, а значыць, знікнуць і месцы пражывання рэдкіх відаў.Чытай больш пра E40.

Асушэнне

Палессе мае вялікую разнастайнасць водна-балотных экасістэм: балот, тарфянікаў, рачных поймаў з паплавамі і поймавымі лясамі. На жаль, сотні тысяч гектараў водна-балотных угоддзяў на Палессі былі асушаны ў 20 стагоддзі, пераважна для патрэб сельскай гаспадаркі. Сёння мы бачым вынікі: парушэнне і страта экасістэм, скарачэнне біяразнастайнасці, змяншэнне запасаў пітной вады, дэградацыя глебы, частыя засухі і разбуральныя пажары, зніжэнне ўстойлівасці да кліматычных змен. Усё гэта пагражае не толькі ўнікальнай прыродзе Палесся, але таксама эканоміцы і дабрабыту людзей.

Кліматычныя змены

Роля здаровых, функцыянальных водна-балотных угоддзяў у супрацьстаянні кліматычным зменам проста выключная. Яны стрымліваюць надзвычайныя і небяспечныя прыродныя з’явы, такія як засухі і паводкі, рэгулююць вільготнасць і тэмпературу паветра і зямной паверхні, паглынаюць і захоўваюць вуглярод. У той самы час парушаныя водна-балотныя экасістэмы вельмі ўразлівыя перад кліматычнымі зменамі. Па меры пацяплення яны губляюць усё больш і больш вады, перасыхаюць і пачынаюць выдзяляць вуглярод, які раней надзейна ўтрымлівалі. Такім чынам праблема парніковых газаў становіцца толькі вастрэйшай. Перасыханне водна-балотных угоддзяў прыводзіць да няўстойлівасці, дэградацыі і страты каштоўных экасістэм, якія робяць Палессе такім важным і ўнікальным. Вось чаму мы надаем вялікую ўвагу аднаўленню балот.

Пажары

Невялікія прыродныя пажары, якія ўзнікаюць па натуральных прычынах і гаснуць самастойна, - нармальная з’ява для многіх экасістэм. Аднак празмернае асушэнне палескіх балот прывяло да таго, што буйныя разбуральныя пажары адбываюцца ўсё часцей. Яны шкодзяць прыродным комплексам, знішчаюць торф і расліннасць, а да таго ж пагражаюць бяспецы, здароўю і жыццю людзей. Пажары на тарфяніках асабліва небяспечныя: іх не заўжды лёгка выявіць і надта цяжка патушыць. Значная частка асушаных палескіх тарфянікаў знаходзіцца ў Чарнобыльскай зоне адчужэння, дзе дагэтуль высокі ўзровень радыеактыўнага забруджвання. Гэтая тэрыторыя не раз гарэла, моцна забруджваючы паветра на многія кіламетры ад эпіцэнтру пажару. Згараючы, торф выдзяляе злучэнні вугляроду, азоту і серы, а таксама сажу і радыеактыўныя часцінкі, небяспечныя для здароўя людзей. У 2020 годзе пажарныя спынілі полымя зусім побач са сховішчам радыеактыўных адходаў. У тым самым годзе праз тарфяныя пажары Кіеў апынуўся сярод гарадоў свету з найвышэйшым узроўнем забруджвання паветра. Даследчыкі папярэджваюць, што сітуацыя можа толькі пагоршыцца на фоне кліматычных змен, і падкрэсліваюць, што падтрыманне і аднаўленне натуральнага воднага рэжыму – самае эфектыўнае і натуральнае рашэнне праблемы прыродных пажараў.

Развіццё транспартнай інфраструктуры

Палессе – гэта не толькі некранутая прырода, але таксама гарады і вёскі, сельскагаспадарчыя ўгоддзі, фермы, прамысловыя прадпрыемствы. Натуральна, сетка дарог звязвае ўсе гэтыя аб’екты. Аднак будаўніцтва дарог праз тэрыторыі дзікай прыроды зусім не бяскрыўдная з’ява. Яно павялічвае антрапагенную нагрузку на экасістэмы, пагражае папуляцыям жывёл, асабліва адчувальных да турбавання чалавекам, такіх як вялікі арлец. Павелічэнне шчыльнасці дарожнай сеткі азначае фрагментацыю прыродных тэрыторый і горшыя ўмовы пражывання для такіх тэрытарыяльных жывёл як, напрыклад, воўк альбо рысь. Дарогі, што будуюцца на тэрыторыі водна-балотных угоддзяў, парушаюць гідралагічны рэжым. Некранутыя ўстойлівыя экасістэмы сутыкаюцца з небяспекай занясення інвазіўных раслін – іх часткі і насенне прывозяцца разам з пяском і іншымі будаўнічымі матэрыяламі.

Некантраляваны збор ягад

Абшары палескіх лясоў і балот незвычайна шчодрыя на ягады – асабліва журавіны і брусніцы. Для мясцовага насельніцтва гэта надзвычай важны эканамічны рэсурс. Але высокая актыўнасць зборшчыкаў негатыўна ўплывае на мясцовы раслінны і жывёльны свет. Пад пагрозай апынуўся ландшафтны заказнік “Альманскія балоты”. Альманы – гэта 100 тысяч гектараў натуральных балот, якія маюць прыродаахоўнае значэнне для Еўропы і ўсяго свету. Улетку і ўвосень у гэтую мясцовасць імкнецца мноства зборшчыкаў ягад, якія нелегальна будуюць дарогі і часовыя стаянкі ў лясах, топчуць расліннасць, правакуюць пажары. Намагаючыся сабраць як мага больш ягад, зборшчыкі карыстаюцца забароненыя механічныя прылады, якія наносяць сур’ёзную шкоду ягадніку і робяць яго неўрадлівым на бліжэйшыя гады. Да таго ж такая дзейнасць шкодзіць чуллівым у перыяд размнажэння жывёлам, такім як вялікі арлец, які знаходзіцца пад пагрозай знікнення.

Здабыча торфу

Прамысловая здабыча торфу дзяржаўнымі і прыватнымі кампаніямі дагэтуль шырока распаўсюджана на Палессі. Торф традыцыйна выкарыстоўваецца ў Беларусі і Украіне як энерганосьбіт, а таксама пастаўляецца на экспарт у якасці субстрату для патрэб сельскай гаспадаркі. Здабыча торфу – адна з галоўных прычын дэградацыі водна-балотных угоддзяў у рэгіёне. З гэтай прычыны, напрыклад, Жытомірская вобласць (украінская частка Палесся) страціла 50% сваіх тарфянікаў за апошнія 70 год. Здабыча торфу суправаджаецца разбурэннем экасістэм і інтэнсіўным асушэннем, ператварае тарфянікі са сховішчаў вугляроду ў крыніцу парніковых газаў. У дадатак кампаніі, што займаюцца здабычай, часта ігнаруюць патрабаванні заканадаўства аб абавязковай рэгенерацый тэрыторый пасля здабычы торфу. На месцах, дзе вялася распрацоўка, экасістэмы аднаўляюцца вельмі марудна альбо не аднаўляюцца зусім. У той жа час па самых грубых падліках выкіды дыяксіду вугляроду, звязаныя з асушэннем тарфянікаў, здабычай і выкарыстаннем торфу ва Украіне, складаюць не менш як 5 мільёнаў тон штогод.

Здабыча бурштыну

Незаконная здабыча бурштыну ў апошнія гады ўзрасла ва ўкраінскай частцы Палесся. Там бурштын здабываюць шляхам высякання дрэў на буйной тэрыторыі, раскопвання ямаў і прапампоўвання вады пад зямлёй. Бурштын збіраюць, калі ён выплывае на паверхню. Такая дзейнасць пакідае па сабе толькі спустошаны пейзаж з ямамі, парушаным урадлівым слоем, знішчанай расліннасцю. У выніку інтэнсіўнага прапампоўвання вады гідралагічны рэжым тэрыторый моцна парушаецца: адны ўчасткі перасыхаюць, іншыя апынаюцца пад вадой. Эксперты падлічылі, што толькі ў Ровенскай вобласці Украіны пасля разбуральнай здабычы бурштыну рэкультывацыі патрабуюць больш як 10.000 га. Сляды такой дзейнасці знаходзяць нават сярод каштоўных стараўзроставых лясоў і на тэрыторыі запаведнікаў і нацыянальных паркаў. Такі спосаб здабычы бурштыну незаконны, але надзвычай прыбытковы. Спробы ўкраінскага ўрада і вайскоўцаў спыніць гэтую дзейнасць пакуль не дасягнулі мэты.