Лічбы маюць значэнне: упершыню вучоныя падлічылі шчыльнасць папуляцый рысі на Палессі

**Еўразійская рысь (Lynx *lynx) – адзін з ключавых відаў буйных драпежнікаў на Палессі. Нягледзячы на вялікую прыродаахоўную значнасць, палеская папуляцыя гэтага віду ўсё яшчэ слаба вывучана. Беспрэцэдэнтнае па маштабе даследаванне з выкарыстаннем фотапастак, праведзенае ў 2020-2021 гадах і падтрыманае нашым праектам, стала падставай для навукова абгрунатаванай ацэнкі шчыльнасці папуляцый рысі*** на асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях Палесся. Гэта закладвае аснову для далейшага даследавання статусу віду ў гэтым рэгіёне, а таксама яго эфектыўнай аховы як на мясцовым узроўні, так і ў міжнародным маштабе.

Еўразійская рысь шырока распаўсюджана на ўсім кантыненце, мае адносна стабільную колькасць і ахоўны статус у многіх краінах. І ўсё ж гэтаму драпежніку пагражаюць антрапагенныя фактары – у прыватнасці, фрагментацыя месцаў пражывання і нелегальнае паляванне. Таму неабходна дакладна ацаніць статус папуляцый ва ўсім арэале віду, каб скаардынаваць намаганні па яго захаванні і зрабіць іх максімальна эфектыўнымі. Зараз еўразіская рысь даследавана нераўнамерна. У многіх аўрапейскіх краінах вядзецца сістэматычны маніторынг папуляцый рысі з дапамогай агульнапрынятых навукова абгрунтаваных метадаў. У той жа час звесткі пра колькасць віду і шчыльнасць папуляцый у Беларусі і Украіне вельмі няпэўныя, нягледзячы на тое, што рысь знаходзіцца пад аховай у абедзвюх краінах.

І ў Беларусі, і ва Украіне ўлікам рысі займаліся пераважна паляўнічыя і спецыялісты лясной гаспадаркі, але ўсё ж гэтую работу нельга назваць ні сістэмнай, ні навукова абгрунтаванай. Часта мае месца падвойны падлік, які робіць ацэнкі колькасці і шчыльнасці віду неадпаведнымі рэчаіснасці. А недакладнасць падлікаў можа прывесці да неадэкватных і недастатковых мер па захаванні віду. Напрыклад, супольнасць паляўнічых у Беларусі лабіруе бінарны статус для рысі: гэта значыць, від па-ранейшаму застанецца ў Чырвонай кнізе, але пры гэтым на яго будзе дазволена паляванне. Прыхільнікі такога рашэння настойваюць на тым, што колькасць рысі за апошнія гады моцна павялічылася. Але навуковых пацвярджэнняў гэтаму няма.

Дакладна падлічыць колькасць і шчыльнасць еўразійскай рысі ў Беларусі і Украіне вельмі важна яшчэ і таму, што мясцовыя папуляцыі маюць вялікую прыродаахоўную значнасць у міжнародным маштабе – яны звязваюць іншыя папуляцыі віду ў Цэнтральнай і Усходняй Еўропе. Маштабнае даследаванне, праведзенае пры падтрымцы нашага праекта, стала першай спробай запоўніць гэты інфармацыйны прабел.

З кастрычніка 2020-га па сакавік 2021-га года даследаванне пры дапамозе фотапастак праводзілася ў Беларусі і Украіне на трох тэрыторыях, важных з пункту гледжання біяразнастайнасці – Нацыянальным парку “Сколеўскія Бяскіды” ва ўкраінскіх Карпатах, украінскай частцы Чарнобыльскай зоны адчужэння і трох звязаных ахоўных прыродных тэрыторыях у цэнтральнай частцы Прыпяцкага Палесся ў Беларусі. Дзве апошнія тэрыторыb знаходзяцца на Палессі, на іх назіранні пры дапамозе фотапастак вяліся на 65 і 50 лакацыях адпаведна.

Каб вызначыць шчыльнасць папуляцый, даследчыкі карысталіся правераным прасторавым метадам паўторнага адлову, які ўключае прасторавую інфармацыю, звязаную са знаходжаннем канкрэтных асобін, у папуляцыйныя мадэлі. Падлікі паказалі, што шчыльнасць еўразійскай рысі на даследаваных тэрыторыях вагаецца ад 0,45 да 1,54 асобін на 100 км², прычым найвышэйшыя паказчыкі – у Чарнобыльскай зоне адчужэння. У цэлым паказчыкі блізкія да іншых папуляцый рысі ў Еўропе, дзе падлікі вяліся пры дапамозе аналагічных метадаў. Спецыялісты лічаць, што высокая шчыльнасць драпежнікаў у Чарнобыльскай зоне можа быць абумоўлена вялікай тэрыторыяй, дастатковай колькасцю здабычы і нізкім антрапагенным уздзеяннем, у той час як у цэнтральнай частцы беларускага Палесся папуляцыя сутыкаецца з горшай якасцю месцаў пражывання і меншай колькасцю здабычы, а таксама з высокай рызыкай смяротнасці праз браканьерства.

Еўразійская рысь на Палессі. Здымак з фотапасткі.

Праведзеная праца і атрыманыя вынікі прынцыпова новыя для Беларусі і Украіны. Яны ствараюць навуковую аснову для далейшага даследавання і захвання рысі ў рэгіёне. Гэта таксама важны ўклад у ацэнку статусу віду ў маштабе кантынента. Аўтары даследавання адзначаюць, што атрыманыя звесткі ў тым ліку важныя для будучай ацэнкі ўплыву негатыўных фактараў на папуляцыю рысі. Яны таксама мяркуюць, што асабліва ахоўныя прыродныя тэрыторыі адыгрываюць важную ролю ў захаванні еўразійскай рысі. Нягледзячы на тое, што буйныя драпежнікі перасоўваюцца па вялікіх плошчах і часта выходзяць за межы заказнікаў і нацыянальных паркаў, гэтыя ахоўныя тэрыторыі служаць адосна бяспечным прытулкам для жывёл.

Даследчыкі падкрэсліваюць, што паслядоўны, навукова абгрунтаваны маніторынг еўразійскай рысі з выкарыстаннем аднолькавых метадаў па ўсім арэале надзвычай важны для разумення статусу віду і планавання скаардынаваных і эфектыўных мер па яго захаванні.